Activiteitenbegeleiders met jarenlange ervaring in de ouderenzorg weten waar het werkelijk omgaat: de aandacht voor de ander. Of een oudere nu boetseert, gitaar speelt of knutselt, iedereen wil gezien worden. Laatst vertelde een AB’er bij het zien van onze gesprekskaarten dat ze prima aansluiten bij hun nieuwe manier van kijken naar en aandacht hebben voor de mens achter de oudere’.

Speels gebruik maken van ‘Leve de herinnering’

De speelse manier waarop je gebruik kunt maken van de gesprekskaarten werkt drempelverlagend bij het aangaan van een ‘echt’ gesprek. Bij binnenkomst in de koffiekamer werd me een keer gezegd: ‘als het maar wel serieus is’. Inwendig moest ik lachen. Ik was blij met deze uitspraak. Ik wist ‘dit zit wel snor’. Ja, ouderen willen serieus genomen worden. Ouderen praten over hun gevoelens, meningen, hun herinneringen. Ze willen graag delen. 

Als je langere tijd volledig op jezelf bent (aangewezen), treed je niet gemakkelijk naar buiten, letterlijk en figuurlijk. Eenzaamheid is niet alleen iets fysieks, men werpt ook geestelijke drempels op. We hebben uitspraken van ouderen gehoord als: “Er wordt toch niet meer naar mij geluisterd”, “Wat heb ik te vertellen dat een ander interesseert?”

Ervaring met de gesprekskaarten in de wijk en bij dagbestedingscentra

Wij hebben de gesprekskaarten in de buurt gebruikt. Ik heb aangebeld bij een aantal ouderen en hen uitgenodigd bij mij thuis. Na afloop hoorden we: “Je krijgt door de vragen meer van de persoon te zien, hoe hij/zij in het leven staat. Het heeft inhoud. Het is meer dan alleen gekeuvel.” Deze reactie was een mooie opbrengst van het gesprek. Nog belangrijker voor ons was dat er een opening was gemaakt. De buurtgenoten zochten elkaar nadien vaker op. Twee deelnemers stonden een week later weer bij ons op de stoep. In de veronderstelling dat we die dag weer bij elkaar zouden komen. Compleet op eigen initiatief, uit eigen beweging!

Het ‘buurtelement’ bracht ook veel gemeenschappelijke dingen naar voren. De een had in dezelfde straat gewoond als de ander, dezelfde herinneringen aan een wijkwinkel, een persoon, een gebeurtenis werden opgehaald. Onze interventie bood veel aanknopingspunten om het gesprek met elkaar voort te zetten in een andere dan de door ons gearrangeerde setting.

Wij hebben vele groepsgesprekken met onze kaarten op vrijwillige basis geleid in verzorgingshuizen en dagbestedingscentra. In elk groepsgesprek kwamen vele persoonlijke verhalen naar voren. Voorbeelden:

• Een vrouw op de dagbesteding die vertelde dat ze zich zo vreselijk eenzaam voelde ondanks dat ze wekelijks naar de dagbesteding kwam. Ze durfde daar op de dagbesteding niet over te praten: ze wilde anderen ‘niet lastig vallen’ met haar verhaal. In de setting, waar wij als buitenstaanders bij aangeschoven waren, trok iemand uit de set de kaart met de vraag: “Wilhelmina was 28 jaar weduwe. Ze schreef haar memoires ‘Eenzaam maar niet alleen’ (1959). Wat betekent eenzaamheid voor u?” Nadat ze anderen openhartig had horen spreken, durfde zij ook háár verhaal kwijt. Haar gevoel van eenzaamheid wist ze te doorbreken met deze gesprekskaart.

• Ouderen die aan het eind van het gesprek vroegen of het spel nog eens gespeeld ging worden. Mooi compliment vond ik dat.

• We hebben vaak nagepraat met deelnemers. We hadden hen nog nooit eerder ontmoet, maar enkel door een paar vragen te stellen die ergens over gaan, die recht doen aan het feit dat je de mensen serieus neemt, ontstaat er een sfeer waarin mensen openhartig vertellen. Een sfeer waarin ze zich veilig voelen. En dat is wat wij willen bereiken.

We krijgen van veel verzorgingshuizen te horen dat de kosten van een set erg meevallen. Onze investering qua arbeid en tijd verdienen we niet terug. Dat is ook niet onze opzet geweest. We hebben de gesprekskaarten ‘Leve de herinnering’ met zoveel plezier gemaakt. Het is onze betrokkenheid, ons sociaal ondernemerschap dat de boventoon voert. We willen dat zoveel mogelijk mensen een ‘echt’ gesprek met elkaar voeren, met elkaar in verbinding treden en elkaar weer gaan zien. 

Half april 2018 hadden we ons eerste spel in handen

Een set gesprekskaarten met 100 unieke foto’s met bijpassende vragen naar aanleiding van ons koningshuis. Het spel is bij twee verzorgingshuizen in Hilversum getest. Men was enthousiast. Er kwamen uitvoerige gesprekken op gang tussen de deelnemende ouderen.

Een vraag gaat over het accent.
Prins Bernhard sprak met een specifiek Duits accent. Heeft u uw accent behouden?
In de groep zitten twee dames die met elkaar in hun dialect weten te praten: de ene kwam uit Groningen, de ander uit de Achterhoek. Dat wisten zij niet van elkaar totdat ze het spel speelden.

Een andere vraag
Prinses Irene en prinses Marijke zijn beiden getrouwd geweest met een katholieke man. Wat vindt u van de uitdrukking: Twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen.
Bij deze kaart gingen alle remmen los. Een vrouw vertelde dat haar vader haar katholieke vriendje de deur had gewezen. Daarover was ze nog steeds boos op haar vader. Een andere vrouw had hetzelfde meegemaakt en was daarna verliefd geworden op een Joodse jongen: haar grote liefde, die helaas in de oorlog is vermoord. Dan valt het even stil en voel je de emotie. Een mooi moment omdat je zag dat de anderen grote betrokkenheid toonden bij haar levensverhaal.

Nog een vraag, over kleding.
De koningin kan haar kleding zelf laten ontwerpen. Heeft u uw kleding altijd zelf kunnen kiezen of kopen?
Deze vraag leidde tot een gesprek over de grote gezinnen waar de deelnemers uitkwamen. Van 11 tot soms wel 18 kinderen. Als kind kreeg je de afdankertjes van de oudere kinderen in het gezin. Een dame vertelde dat zij enig kind was en dat zij was geadopteerd. Dit kwam voor alle deelnemers en de activiteitenbegeleider als een complete verrassing. Men woont al enkele jaren met elkaar in hetzelfde verzorgingshuis. Zo leer je elke dag wat van elkaar.

Het spel leidt tot openhartige gesprekken. We zagen in de groep verbinding ontstaan. En dat is precies waar ons spel voor is ontwikkeld: verbinding creëren door met elkaar in gesprek te komen. Gesprekken die opvolging krijgen de volgende keer dat men elkaar ontmoet.